OORSPRONG & MECHANISMES VAN HET ISLAMITISCH GEWELDDADIG RADICALISME HET ONTKRACHTEN VAN EEN HAATIDEOLOGIE
Er is in het algemeen al heel wat inkt gevloeid en literatuur geschreven rond radicalisering en extremisme in de voorbije laatste jaren . De uiteenlopende oorzaken van het radicaliseren zijn echter divers en kunnen aan een veelvoud van factoren worden toegeschreven. Maar de religieuze factoren worden in heel wat studies slechts sporadisch en oppervlakkig genoemd , zonder meer . Terwijl de religieuze dimensie – in mijn ogen althans – nog zeker bijkomende studie en verdieping beoogt , dat zeer leerzaam kan zijn om tot diepere inzichten te komen en zodoende de religieuze mechanismes en hun oorsprong beter te kunnen onthullen en te verklaren.
We bevinden ons momenteel in de vierde golf van radicalisering [1] dat weliswaar door verschillende deskundigen bestempeld wordt als een religieus/islamitisch geïnspireerd radicalisme. Je kan deze golf eigenlijk aan een welbepaald islamitisch dogma of corpus binnen de politieke islam toeschrijven. Hetgeen haar ingrediënten ontleent van een zekere theologische school en met wat behoorlijk rigide en gesloten opvattingen. De extreme groeperingen verkondigen vandaag wereldwijd een jihaddiscours of beter gezegd een confrontatie retoriek dat de gewapende strijd namens God uitdraagt om een zogenaamd heilsverandering in de maatschappij teweeg te brengen . Deze extreme en foutieve opvattingen voeden polarisatie , extremisme en verrechtsing van de maatschappij met de dag . Bij nader onderzoek constateren we tevens , dat islamitisch extremisme , historisch haar wortels en inspiratie uit oude sektarische islamitische groeperingen haalt [2] .
De extremisten worden binnen de islamitische theologie en islamliteratuur als verdwaalde groeperingen ( Al Firaq al- Dallah ) [3] gecategoriseerd. Ze zijn in de islam beter gekend als de losgescheurden of Al khawaarij [4] . Losgescheurd omdat ze zich onderscheiden van de mainstream islam en van de meerderheid van moslims die op een vreedzame manier en zonder ideologisering hun geloof beoefenen. De profeet noemt hen expliciet, als zijnde de exit-groep die de ware islam verlaat met zijn gruweldaden.
Daarom zal dit artikel meer de focus leggen op theologische en jurisprudentiële ( islamitisch recht ) aspecten die aanleiding gaven tot het extreem gedrag bij vele jongeren, om deze zodoende theologisch en religieus/wetenschappelijk te weerleggen . Ook de diepliggende religieuze drijfveren en mechanismes die het radicaliseringsproces in versnelling hebben gebracht pogen we hier in dit artikel aan het licht te brengen.
Het staat buiten kijf dat buitenlandse conflicten en in het bijzonder , het uitbreken van de oorlog in Syrië na de mislukte revolutie tegen het regime van de president Asad in 2012 de voedingsbodem ( bij uitstek ) of toch zeker een boost gaf , die de uitreis naar een land dat doorgaans als – Levant of in het Arabisch ; al- Chaam – wordt genoemd , bij vele jonge moslims ook nog eens het hele proces in de hand heeft gewerkt. Wij hebben geleerd dat internationale conflicten vaak voor sterke dynamieken en zelfs onvoorspelbare lokale gevolgen kunnen zorgen. De oorlog in Afghanistan in de jaren ’80 en de Amerikaanse inval op Irak in 2003 en het Palestijns –Israëlitisch conflict in het Midden-Oosten zijn maar enkele voorbeelden.
De beste manier om extremisme tegen te gaan is dat men preventie bewerkstelligt doordat men zich gaat inzetten op kwalitatief ( islam ) onderwijs – al dan of niet geïntegreerd in het regulier onderwijssysteem – en een aanbod toereikt van gedegen vormingen dat voor positieve identiteitsontwikkeling en verantwoorde burgerzin zorgt.
Het is ook zo , dat indien de geopolitieke, economische en religieuze factoren op een bepaald moment elkaar doorkruisen , ze bij een specifieke bevolkingsgroep enorme maatschappelijke en sociale gevolgen kunnen achterlaten. Niet voor niets is het belang en het waken over – de scheiding tussen religie en staat – van cruciaal belang in religiebeoefening en in het praktiseren van een godsdienst in een democratische rechtsstaat.
Het is juist dat de vijfduizend moslimjongeren die uit Europa – om gelijk welke reden ze ook moge vertrokken zijn – en ja , wie weet misschien waren er zelfs sommigen onder hen die initieel met goede bedoelingen vertrokken zijn om de onderdrukte bevolking daar althans , in Syrië te helpen . ik denk hierbij aan zij , die zich bij niet-jihadistische groepen hebben aangesloten , zoals de Free Syrian Army , wel degelijk misleid.
Dit neemt zeker niet weg dat de religieuze legitimatie die door hen en door de extreme groeperingen werden aangevoerd op zijn minst misleidend verkeerd , onislamitisch en gevaarlijk zijn.
Ideologische concepten
De steeds terugkerende elementen bij extreme groepen zijn de ideologische concepten zoals : jihad , Hijra ( Religieuze Migratie ) , Djahiliyyah[5] ( de pre-islamitische onwetendheid en zodus niet-islamitisch ) Dawla (islamitische staat ) of khliafaah ( kalifaat ) aanhalen of in hun terminologie beter gekend als het concept van Hakimiyya ( Gods alleenrecht of dat zogenaamd de wet van Allah de overhand moet krijgen in zowel wereldse en religieuze zaken ). Het equivalent en het motto die de sekte Al khawaarij steeds gebruikte was “ Er is geen wetgeving behalve door Allah “ .
De hooggeachte rechter en Egyptische moslimgeleerde, Ali Abderraziq ( gest.1966 AD. ) schreef in zijn boek El-Islam Wa Usul Hukm ( de islam en de fundamenten van macht ) dat Godswetten niet op wereldse zaken van toepassing mogen zijn en hij onderbouwde dit met de Hadith van de profeet[6] die op een dag in Medina , advies gaf aan de landbouwers voor de kieming van dadelbomen en wiens oogst achteraf bleek te mislukken. De profeet corrigeerde zichzelf door te vertellen : .. mijn advies was slechts mijn persoonlijke mening …en Jullie zijn het best geplaatst en hebben meer weet over jullie eigen wereldse zaken[7].
Hieruit concludeerde de imam Al Qarafi ( gest. 1285 AD ) in zijn boek Kitab al-ihkam fi tamyiz al-fatawa an al-ahkam wa tasarrufat al-qadi wal-imam. Het perfectioneren van het onderscheid tussen juridische adviezen, gerechtelijke beslissingen en tussen de handelingen van de rechter en de heerser . In dit boekt zet hij de verschillende hoedanigheden van de profeet uiteen en toont aan , hoe de moslims deze moeten gaan begrijpen. Vele moslimgeleerden hebben daaruit geleerd dat de heilige teksten geen directe aanspraak kunnen maken op wereldse zaken , dan enkel richtinggevend en dan wel , als algemeen kader om de weg uit te stippelen of de leiding geven voor de moslims om het nuttige en het goede na te streven en het kwade na te laten . Het equivalent en het motto van sekte Al khawaarij “ Er is geen wetgeving behalve door Allah “ .
Gedachten voortspruitend uit niet tolerante mens en wereldbeelden
“De basisteksten zijn –zeker ook binnen de islamwereld zelf- voer voor interpretatie en discussie in het beste geval en voor onenigheid en geweld in het slechtste geval. Het is pertinent onjuist om de islam als een conservatieve godsdienst voor te stellen en het is nog veel fouter om ze te reduceren tot een godsdienst van geweld. Als onderzoeker en theoloog hou ik me, net als duizenden anderen voor en met mij, ook bezig met Tafsir, ons equivalent van de exegese en dus niet meer of minder dan een interpretatie van de originele Koran. Voor die studie richten we ons op het Arabisch uit de tijd van de profeet Mohammed (s.a.w. ) en op de grammaticale , lexicale en taalkundige benaderingen die toen van toepassing waren. De verschillende interpretaties leidden tot verschillende stromingen binnen de islam. In de negentiende en de twintigste eeuw waren er heel wat legitieme pogingen om islamitisch verantwoorde antwoorden te geven op een snel veranderende maatschappij. Die innovatieve en intelligente interpretaties zijn er nog steeds, maar ze zijn een fluisterende stem naast het gebulder en het wapengekletter van het extremisme die de jongeren naar hun zijde proberen te winnen.
Religie geeft duiding dankzij zijn vaste beginselen en niet louter door tekstuele geschriften .
Met andere woorden , de doelstellingen van de islamitische leer vervat in vijf belangrijke kernpunten : het behoud en bescherming van het leven, het behoud en bescherming van het verstand , het behoud en bescherming van religie, het behoud en bescherming van nakomelingen en het behoud en bescherming van het bezit , worden steeds met in acht name van deze ( chronologische ) voorrangsregels op alle gefragmenteerde teksten nagestreefd. Zelfs in de islamitische leer hebben de rechten van de mens voorrang op de rechten van God.
Religie is gebaseerd op eenvoud en matigheid en hierbij enkele basisteksten :
De Koran
- Aldus maakten Wij jullie tot een gematigd gemeenschap . Soerat 2 : 143
- Allah houdt niet van overtreders ( of zij die buitensporig zijn ) . Soerat 2 : 190
- Allah wil het gemakkelijke voor jullie , en hij wil niet het moeilijke voor jullie Soerat 2: 185
De Hadith of uitspraken van de profeet
De religie is zeer gemakkelijk en eenieder die zichzelf overbelast in zijn religie – door extreem en fanatiek te zijn , zal niet in staat zijn om op die manier door te gaan. Dus wees geen extremist , maar probeer wel dicht bij de perfectie te zijn of na te streven en wees gemakkelijk en verkrijg macht door te bidden in de ochtend , smiddags en tijdens de laatste uren van de nacht. ( zie uitleg van Ibn Hajar in het boek : Fathu’oe Al Baari , op Sahih al Bukhari 1/39 .
De meest geliefde religie – bij Allah – is de tolerante religie ….( Sahih al- Bukhari ).
Zoals eerder vermeld kunnen we de ideologische oorzaken als volgt samenvatten :
De Hakimiya kwestie ( Godsalleenrecht ) wordt nagestreefd om de samenleving te ontwrichten .
De Djahiliya ( niet islamitisch ) verklaren van de samenleving om revoltes te ontketenen.
Oproep om te rebelleren tegen de bestuurders gezien ze niet met Godswetten regeren.
Het kwade bestrijden met een gewapende strijd ( Jihad ) om Godswil te laten overheersen .
Het ongelovig verklaren van moslims ( Takfir ) bij het zondigen en het niet implementeren van de sharia .
Hun foutieve formuleringen op theologisch vlak zijn te wijten aan het feit dat ze :
De Usul Fiqh of de fundamenten van wetsleer ( bv de 5 wetsoordelen = Ahkam Teklifiya ) die situationeel en contextueel zouden moeten worden toegepast , worden herhaaldelijk en systematisch genegeerd en gaan zich daarvan bewust afwijken.
Zij hebben een enorme tekortkoming in gedegen vormingen en van diepgaande islamwetenschappelijke kennis
Het belangrijkste mechanisme van ijtihaad of ( zelfstandige juridische beredenering ) wordt niet verricht of als het zou gebeuren , dan enkel en alleen naar hun ideologie geïnterpreteerd.
Herinterpretatie van de bronnen gebeurt selectief en zodanig dat die overeenkomen met hun vooropgezette opinies.
Een zeer letterlijke benadering van de basisteksten en het losrukken van de context worden als instrumenten (ge) (mis)bruikt om indoctrinatie bij hun volgelingen en hun sektarische en gewelddadige ideologie levendig te houden.
Het volgen van dubbelzinnige bewijzen terwijl ze de éénduidige achterwege laten.
Onwetendheid inzake de Arabische taal en zijn lexicale en stilistische nuances.
Hoe kunnen we de Maqasidtheorie ( naar de geest i.p.v. de letter ) implementeren om de ( allegorische ) interpretaties te rationaliseren ?
De Maqsasid theorie is vandaag omgevormd tot een belangrijke islamitische denkschool en is afgeleid van het woord Maqsad en betekent in het Arabisch , het doel , het is kijken naar Gods ultieme doelen , hetzelfde geldt als het gaat over de al- Sjari’a betekent taalkundig Gods weg of de weg die naar de bron voert . Sjari’a wordt totaal foutief voorgesteld gezien het bij de extremisten als zijnde wordt gereduceerd tot islamitisch strafrecht dat volgens hun eigen begeerte wordt toegepast onder het mom ; Gods wet zogezegd op aarde te gaan uit te voeren.
De theorie die we hier belichten dient om de hoge wezenlijke doelen en vaste beginselen van de islam na te streven door het verwijderen wat nadelig is en het bevorderen wat voordelig is. en het past ook perfect , binnen het bepalen van de juiste inhoud om een correcte oordeelsvorming binnen het islamitisch juridisch apparaat te kunnen uiten.
Ibn Qayyim ( gest. 1350 A.D.) vatte dit mooi samen , door het te formuleren als : de beginselen en fundamenten van de islamitische leer en de menselijke belangen in deze wereld en in het hiernamaals zijn allemaal gebaseerd op rechtvaardigheid, medeleven of genade , het goede in de mens of voordeel en wijsheid. Elke situatie waarin gerechtigheid wijkt voor tirannie , genade voor wreedheid , het goede voor corruptie of voordeel voor schade , wijsheid voor absurditeit , heeft niets meer te maken met de islam zelfs als dit het resultaat zou zijn van ( allegorische) interpretaties . Want het islamitische recht of al- Sjaria is godsgerechtigdheid onder de mensen, godsmedeleven met zijn schepselen, zijn schaduw op aarde en tegelijk zijn wijsheid die het bewijs is van zijn echt bestaan en de beste getuigenis van de oprechtheid van zijn profeet. [8]
De juristgeleerde uit Andalusië Abu Ishaq al- Shatibi ( gest. 1388 A.D.) benoemt tevens deze mechanismes in zijn boek Al-Muwafaqaat en vestigt onze aandacht hoe deze theorieconstructie juridisch zou moeten verlopen en onder welke voorwaarden ? Deze procedure of methodiek is de beste manier om te voorkomen dat in de islam een soort voluntaristisch formalisme ontstaat waar willekeur en politisering van religie de bovenhand krijgt , zoals de extremistische en gewelddadige terroristische groeperingen vandaag de dag doen en spijtig genoeg ook met alle gevolgen van dien.
Met voluntaristisch formalisme bedoel ik juist , dat sommige moslims of groepen bij hun rekruteringen zich enkel proberen te sterken in hun bewijsvoering door louter verwijzingen te doen naar bepaalde bronnen , dat het bijvoorbeeld in de Koran of in de Hadith staat. Naast de verificatie van authenticiteit is het systematisch gebruik van hiërarchie van de voorschriften en bronnen , en het gewicht die ze krijgen als ze met elkaar in conflict komen te staan en de typologie van de teksten ( Qat’ie = expliciet of onweerlegbaar ) of Zannie = hypothese of waarschijnlijkheid ) , globale en universele waarden ( al-Kulliyat ) enz…
Een particuliere ( losse ) teksten moeten voortdurend onder algemene principes of de globale waarden fungeren
De lexicale of ( semantische verschuivingen ) betekenissen van de begrippen worden in acht genomen bij het formuleren van antwoorden.
Verder wijst de geleerde op een viervoudige dialectiek tussen de betekenissen en begripsconcepten dan opgemerkt moet worden op vier verschillende niveaus :
Niveau 1 : Wat is de betekenis volgens de spreker .( Godswoord ) .en wat heeft de receptor of ( het begrip van de mens ) als ontvanger daarvan begrepen ? Wat heeft God nu eigenlijk precies gezegd ? in het Arabisch : Mada Qala Rabbukum ?
Niveau 2 : Wat rondom de tekst circuleert ( intertekstualiteit ) het kijken naar de belangen en de grote doelen )
Niveau 3 : lagere niveau ( deductie ) omdat het voortvloeit uit niveau 2 en daarop verder opbouwt en is dus geen onafhankelijke entiteit maar wel een onderdeel dat deel uitmaakt van het vorige .
Niveau 4 : Een verzwegen zone dat tevens een onafhankelijke bewijs op zich is .[9]
Hieronder een schematische voorstelling :
